Ethiek
Dierenzaken: blinde vlek van bedrijven
Dit is een bijzondere tijd, op meerdere manieren. Ik hoop dat je gezond bent en dat je je werk met voldoening kunt blijven doen.
Proefschrift
Voor mij is het een extra bijzondere tijd omdat ik op 8 oktober mijn proefschrift mocht verdedigen, met de titel: Animal Business, The ethical responsibility of companies towards animals. Via deze link download je meteen de gratis PDF versie.
De gedrukte versie (Engelstalig) kun je aanschaffen via Managementboek.
Ook is inmiddels het Nederlandse boek op de markt: Dierenzaken, Blinde vlek van bedrijven.
Dit boek is gebaseerd op mijn proefschrift en is bedoeld voor een breder, niet-wetenschappelijk publiek. Ook dat boek staat op Managementboek.
In mijn proefschrift betoog ik:
• dat bedrijven een ethische verantwoordelijkheid jegens dieren hebben;
• dat de aandacht hiervoor nihil is bij de helft van de grootste multinationals;
• dat managers in bedrijven hierin verbetering kunnen brengen via leiderschap, samenwerking en het stimuleren van interne en externe communicatie;
• dat dierethiek een plek verdient in de bedrijfsethiek en de bedrijfspraktijk (Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen).
People, Planet, Prosperity?
Het is een belangrijk onderwerp. Je ziet bijvoorbeeld dat bedrijven die expliciet ethisch ondernemen en doen aan MVO, de drieslag People, Planet, Profit gebruiken. Maar waar zijn de dieren dan? Doen die er niet toe? Soms lijkt het van niet, terwijl alle bedrijven direct of indirect impact hebben op dieren. Denk maar aan bedrijfskantines waar eten verkocht wordt, of vervoer van allerlei goederen over de oceanen en rivieren met impact op dieren. En hoe bestrijd je als bedrijf overlast van dieren? Ook dat is een vraag waarbij dierenwelzijn mee zou moeten tellen. Dit alles geldt trouwens ook voor non-profitorganisaties.
Inmiddels heeft de bedenker van 3P al een aanpassing gedaan en proclameert hij nu Prosperity als derde P. Welvaart is daarvoor een wat erg op financiën gerichte vertaling. Het wil zeggen dat het goed gaat met iedereen. Ook met de dieren?
Dankbaar
Negen jaar geleden ging ik op zoek naar een hoogleraar die mijn onderzoek naar dit onderwerp wilde begeleiden. Dat werd Muel Kaptein, hoogleraar bedrijfsethiek aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Later is Franck Meijboom, universitair hoofddocent aan de Universiteit Utrecht, toegevoegd als co-promotor. Mede door hun uitstekende begeleiding ben ik tot dit resultaat gekomen. Ik ben mijn begeleiders en iedereen die mij geholpen heeft met grote of kleine zaken dankbaar.
Het waren plezierige, maar ook zware jaren, en nu ligt het proefschrift er dan. Ik ben trots dat ik de tegenslagen heb weten te overwinnen en kijk nu heel erg uit naar mogelijkheden om over het onderwerp te spreken en te schrijven. Maar ook om bedrijven te begeleiden bij het versterken van hun ethische houding ten opzichte van dieren. Wil je hier meer over weten? Neem dan contact op.
Zie ik je op LinkedIn?
Binnenkort stap ik met deze nieuwsbrief over naar een LinkedIn-nieuwsbrief. Dat kan ik echter pas doen als die optie in mijn profiel is verschenen. LinkedIn heeft er (heel slim) voor gekozen deze traag uit te breiden onder de profielen. Uit hoofde van privacy zal ik jouw adres niet zomaar overnemen op de nieuwe verzendlijst. Maar als je mij volgt op LinkedIn, zal ik je een uitnodiging sturen.
Tot gauw en blijf gezond!
Hoe train je medewerkers in morele moed?
De training Morele Moed (stap 8 in de 10 stappen naar een super-ethisch bedrijf) kreeg enkele jaren geleden vorm, na een bijzondere ontmoeting met de Amerikaanse filosoof Susan Stocker.
Zij is gespecialiseerd in trainingen moreel handelen in de medische sector en leerde mij de methode Moral Agency Theater, waar ik later mijn training Morele Moed op zou baseren. Het idee achter deze methode is dat het in rollenspelen oefenen met het oplossen van ethische dilemma’s maakt dat je hetzelfde goede gedrag, waar soms veel moed voor nodig is, ook gemakkelijker zult vertonen bij dilemma’s in de toekomst.
Train de trainer
Om een goede trainingsleider te worden, moest ik uiteraard eerst zelf getraind worden. Omdat we niet als team, maar als vreemden de training in gingen, begonnen we met een aantal oefeningen om een sfeer van vertrouwen te scheppen. Al snel was de sfeer prettig en zelfs een beetje lacherig. Toen kwam het serieuze werk. Ik kan de casussen die de deelnemers meebrachten natuurlijk niet navertellen – dat zou niet ethisch zijn – maar ze waren stuk voor stuk indrukwekkend. Ik was om.
Weerbaar
Het meest indrukwekkende was dat de methode direct hielp om samen verder te komen met oplossingen voor iets wat onoplosbaar leek. Want wat moet je als je klem komt te zitten tussen de regels en de behoefte van een cliënt, of tussen de eisen van een leverancier en een afnemer? In een proces van gezamenlijke creativiteit kwamen we tot oplossingen die we vooraf niet hadden kunnen bedenken. Deze ervaring maakt weerbaarder, zodat je in je werkpraktijk ook even time out zult nemen bij een lastig dilemma en creatief gaat nadenken, of misschien wel de hulp van collega’s inroept om mee te denken over oplossingen. De kans op een goede oplossing is dan veel groter.
Verrijking
Dit meegemaakt te hebben, als deelnemer en later als trainingsleider in mijn eigen trainingen, is een ongelofelijke verrijking, die ik nog vaak hoop te beleven. Ik hoop dat deelnemers het ook zo ervaren. De geluiden zijn in elk geval positief.
Dus wil je in jouw organisatie ethisch gedrag bevorderen en onethisch gedrag voorkomen, dan leg ik graag eens aan jou persoonlijk uit wat de methode inhoudt. Je kunt sowieso voor jouw vraagstuk een gratis eerste advies krijgen, wist je dat? Vul hiervoor het formulier in op de website.
Een voorbeeld: hoe het toch nog goed kwam
Kun je je er nog niet veel bij voorstellen? Ik geef een voorbeeld. Zorgmedewerkers van een gemeente konden op hun jaarlijkse ontwikkeldag meedoen aan mijn workshop. Er tekenden wel dertig deelnemers in, maar er was iets misgegaan: mijn toegestuurde toelichting was verloren gegaan. Toen ik de aanwezigen vertelde dat ik met rollenspelen werkte, zag ik sommigen wit wegtrekken. Een enkeling wilde zelfs het pand onmiddellijk verlaten. Ik heb haar, en ook de anderen, zo goed mogelijk gerustgesteld. Het werd niet eng of spannend. En kijken mocht ook.
Het belangrijkste was dat de deelnemers samen aan de slag zouden gaan met vraagstukken uit hun werkpraktijk, en dat lukte. Uiteindelijk deed iedereen fantastisch mee. Vier groepjes kozen elk een ervaring die niet bevredigend was afgelopen en speelden die na. De andere groepen keken daarbij toe en konden inspringen om de afloop een andere kant op te sturen. Het werd een enerverende en leerzame middag, onvergetelijk voor mij, en ik vermoed voor velen met mij. De groep kwam tot nieuwe mogelijkheden om te reageren in een moeilijke situatie. Ze leerden van zichzelf en van elkaar.
Ik gun jou die ervaring ook. Doe je een keer mee?
Zo krijg je meer ethisch leiderschap in jouw organisatie
Hoe zit het met ethisch leiderschap in jouw organisatie? Lukt het jou om dat vorm te geven? Als je wil dat leidinggevenden actief meedoen met het ethischer maken van je organisatie, biedt hun dan een masterclass op niveau aan, zodat ze hun schaarse tijd goed besteden aan zaken die er echt toe doen. Dit is stap 7 van de 10 stappen naar een super-ethisch bedrijf.
Op maat
Belangrijk is dat je kijkt naar wat de leidinggevenden in jouw organisatie nodig hebben, zodat je een aanbod op maat kunt doen. Spreek met hen en vraag wat zij zelf nodig denken te hebben om hun leiderschap te verbeteren. Het klinkt zo logisch, maar pas op: dit vooronderzoekje wordt maar al te vaak overgeslagen. Doe je het wel, dan zul je waardering oogsten en betrokkenheid scheppen.
Voorbeelden
Afhankelijk van de uitkomst van je vooronderzoekje, kun je bijvoorbeeld dit soort workshops of cursusmodules organiseren:
- Morele Moed: ethische dilemma’s uit eigen ervaring naspelen en ervaren welke actie of reactie werkt
- Moreel beraad: ethisch vraagstuk uitdiepen door met elkaar te praten en samen na te denken
- Filosofen: achtergronden van de ethiek aan de hand van de belangrijkste filosofische stromingen
- Ethiek op de werkvloer: ethische vraagstukken op de werkvloer herkennen, behandelen en bespreekbaar maken
- Model voor ethisch handelen: een methode om een voorgenomen bedrijfsactiviteiten ethisch te toetsen
- Van ethiek naar MVO: samen ontdekken hoe een ethisch geïnspireerde bedrijfsidentiteit vraagt om bepaalde MVO-thema’s
Buitenkans: deze workshop komt er nu aan
Wil je kennismaken met een aantal van deze methoden? Dan doet zich nu een buitenkans voor. Op maandag 16 april van 13.00 tot 17.00 uur geef ik een workshop Morele Moed bij het Bureau voor Overheidscommunicatie met open inschrijving. De locatie is dichtbij het station van Amersfoort, zodat je ook nog ethisch kunt reizen. Iedereen die interesse heeft is welkom. De toegang is € 40,-.
Wat kun je verwachten? Je leert in het kort hoe je ethische dilemma’s in jouw werkomgeving kunt herkennen en krijgt handreikingen om ze aan te pakken. Ook krijg je een voorproefje van de praktische werkvorm Morele Moed, een soort rollenspel, maar dan leuker. Je komt versterkt in je leiderschap uit deze workshop, en met meer kennis van mogelijkheden om je organisatie te verbeteren op ethiek- en MVO-gebied.
Kom je ook? Aanmelden kan via www.bvoverheidscommunicatie.nl/workshop-morele-moed.
Wil je meer weten over de workshop of heb je andere vragen? Je weet me te vinden!
Van bedrijfscode of MVO-beleid naar uitvoering
Heb je al een bedrijfscode en/of MVO-beleid? Dan ben je als organisatie op de goede weg. Maar pas op: als het hierbij blijft, ben je nog geen ethische organisatie. Een concrete vertaling naar de uitvoering is nodig (stap 6 van de 10 stappen naar een super-ethisch bedrijf). Hoe pak je dat aan?
Dit zijn mijn aanbevelingen:
1. Vorm een werkgroep van medewerkers die hiermee aan de slag gaan onder leiding van een bevlogen begeleider. Nodig daarvoor een aantal mensen uit van wie je weet dat zij hart hebben voor het onderwerp. Gevraagd worden is immers altijd aantrekkelijker dan jezelf aanmelden!
2. Kijk welke afdelingen en niveaus (uitvoerenden, leidinggevenden, managers) nog niet vertegenwoordigd zijn en vraag na wie van hen tot de werkgroep toe willen treden.
3. Doe een oproep om de werkgroep eventueel nog aan te vullen. Sla deze stap niet over! Iedereen heeft dan de kans gekregen mee te doen én iedereen is meteen op de hoogte van wat er gaande is. Wijs liever geen medewerkers af die zich enthousiast aanmelden. Begin eventueel met een iets te grote groep. Er vallen altijd deelnemers af.
4. Neem ook een communicatiemedewerker op in de groep. Deze kan ervoor zorgen dat de communicatie over het project goed verloopt.
5. Start met het organiseren van bijeenkomsten waarin onderdelen van de bedrijfscode of het MVO-beleid worden besproken en vertaald naar de praktijk. Wat is er nodig om dit te implementeren, om collega’s erover te laten nadenken, hun gedrag te doen veranderen (als dat nodig is), etc.?
6. Net als een kwaliteitskring brengen de deelnemers ook ideeën mee uit hun omgeving. Ze stellen zich op als ambassadeurs van het traject naar een super-ethische organisatie, en zijn als zodanig ook zichtbaar. Ook hier speelt communicatie een belangrijke rol. Denk aan interviews en (kleine) evenementen.
7. En dan de allerbelangrijkste: zorg dat de bijeenkomsten van een hoge kwaliteit zijn, met doelgerichte werkvormen en momenten van inspiratie en flow. Alleen dan zal er een uitstraling van uitgaan die doel treft in de organisatie. Ook voorkom je dat het initiatief inzakt en uitgaat als een nachtkaars.
8. Tot slot: de begeleider bewaakt dat actiepunten ook werkelijk uitgevoerd worden. Deze kunnen variëren van een extra prullenbak tot en met het ontwikkelen van een strategie voor het bevorderen van diversiteit in de hele organisatie.
Nu al inspiratie opdoen? Download mijn gratis e-boek Maatschappelijk Verantwoord Communiceren en kijk hoe je communicatie toepast bij de transitie naar jouw super-ethisch bedrijf.
Waarom MVO en ethiek bij elkaar horen
Bijna twee jaar geleden vertelde ik tijdens een bijeenkomst van MVO-Nederland over mijn bedrijf, en hoe ethiek verbonden is met MVO. Dat was nieuw voor mijn gesprekspartner, en ik krijg wel vaker verbaasde reacties. Ethiek in organisaties wordt gezien als integriteit, niet corrupt zijn, niet omkoopbaar zijn, terwijl MVO gekoppeld wordt aan duurzaamheid (planet) en goed zijn voor je medewerkers en je klanten (people).
Woorden
Laten we eens goed naar beide termen kijken. Ethiek betekent: reflectie op goed en kwaad. Ethisch handelen is: het intrinsiek goede doen. In Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen zit de term “verantwoord”, wat per definitie ook een ethisch concept is. Verantwoord handelen is óók het goede doen. Van Dale geeft als betekenis: “te verantwoorden”. Dus wat is het verschil? Dit lijkt misschien wat kort door de bocht, maar ook filosofisch doorredenerend kom ik tot dezelfde conclusie.
Zit het verschil dan in het maatschappelijke? Ook niet. Want bij MVO is de maatschappij alles om je heen, inclusief bijvoorbeeld de natuur en het milieu. En dat geldt ook voor de ethiek. Ik verdedig het samenbrengen van ethiek en MVO sinds lange tijd, en constateer nu met blijdschap dat MVO Nederland zich ook steeds meer met ethiek gaat bezighouden.
Welke invalshoek kiest jouw bedrijf?
Niettemin kun je als bedrijf je invalshoek kiezen. Ben je al bezig met MVO-beleid? Denk er dan eens over om ook een ethische code te formuleren, bij voorkeur samen met een aantal medewerkers, zodat de code direct op de praktijk geënt is. Een ethische code benadert het goede wat meer vanuit het gedrag van medewerkers en wat minder vanuit beleidskeuzes van de organisatie zelf.
Heb je al een ethische code? Denk dan eens over MVO-beleid. Dan is je invalshoek meer de maatschappelijk verantwoorde keuzes die de organisatie als geheel maakt. Ook dit kan in samenwerking met de medewerkers. Als het goed is, sluiten beide naadloos op elkaar aan. Je kunt immers niet van medewerkers verwachten dat ze hun best doen de klant een plezierige dag te bezorgen als het bedrijf als geheel de wensen van de klant niet serieus neemt.
Platform Integriteit & Bedrijfsethiek
Als klap op de vuurpijl werd dit jaar het Platform Integriteit & Bedrijfsethiek opgericht, door onder anderen Willem Lageweg, de voormalig directeur van MVO Nederland. Ook hij ziet een sterk verband tussen beide begrippen. Dus ik voel me bij dit platform helemaal thuis.
Goede voornemens?
Geen beter moment dan de jaarwisseling om plannen te maken op ethisch vlak voor jouw bedrijf of het bedrijf waarin je werkt. Dus neem nu stap 5 in de 10 stappen naar een super-ethisch bedrijf.
Zo implementeer je ethische kernwaarden, visie en missie
Maak jij ook zulke mooie dingen mee dit najaar? Ik wel! Er was de start van het Platform Integriteit & Bedrijfsethiek, waar ik bij betrokken ben. Ten tweede werd de cultuur van openheid en vertrouwen die we bij twee Nederlandse instellingen hebben bewerkstelligd door een buitenlandse universiteit aangemerkt als ‘best practice’.
De basis voor die openheid is stap 4 in de 10 stappen naar een super-ethisch bedrijf: hoe zorg je dat je ethische kernwaarden, je visie en je missie in de hele organisatie gaan leven? Ik gebruik daarbij een strategisch plan voor interne communicatie dat bestaat uit 4 fasen:
- Identiteit
- Positionering
- Strategie
- Actie
Identiteit
Als je bij stap 4 bent, heb je de identiteit van je organisatie al voor een groot deel bepaald. Je hebt kernwaarden, een visie en een missie. Je voegt enkel nog kort het organisatiedoel toe en de uitgangspunten die je hanteert in je interne communicatie (denk aan: eerlijk, tijdig, transparant, open, tweezijdig en begrijpelijk communiceren).
Positionering
Bepaal nu je interne positie als MVO-manager (of als afdeling die verantwoordelijk is voor ethische verandering), zoals een bedrijf zijn plaats bepaalt in de externe markt. Met wie ga je communiceren? Wat zijn hun behoeften die jij kunt vervullen met het bereiken van jouw eigen doelen? Denk ook creatief na over je ‘concurrentie’. Als het gaat om MVO of ethisch gedrag, komt de concurrentie niet van andere bedrijven, maar uit verschijnselen als onverschilligheid, onwetendheid, snelheid en verlangen.
Strategie
Nu formuleer je het interne communicatiedoel van het project en analyseer je kansen, risico’s en knelpunten. Op grond daarvan bepaal je hoe je de ethische identiteit van de organisatie intern gaat implementeren. Kies behalve voor zenden ook voor dialoog en het betrekken van mensen. Een opzet die goed kan werken, is die met interne ambassadeurs: medewerkers die al een sterke binding hebben met de vernieuwing en enthousiast zijn om die uit te dragen.
Actie
De laatste stap is het concreet maken van de strategie. Wie gaat wat doen en wanneer? Wat zijn daarbij de kernboodschap en de doelstelling? Wat krijgt prioriteit en wat moet wachten? En natuurlijk… de begroting. Maak ook een concrete planning en wijs een projectleider aan die de planning in de gaten houdt. Werk eventueel met scrum, een heel concrete methode om snel tot resultaat te komen.
Intern = extern?
Let op: ik ga hierboven enkel in op de interne communicatie. In het stappenplan komt de externe communicatie pas bij stap 9, als je intern alles goed voor elkaar hebt. Uiteraard kunnen beiden door elkaar lopen. Wat je intern doet, komt vaak ook al naar buiten via sociale media. Wees je daarvan bewust en denk vooruit.
Ik wens je veel moois toe!
Van kernwaarden naar unieke bedrijfsidentiteit
De vorige keren nam ik je mee naar stap 1 (MVO en ethiek) en stap 2 (kernwaarden) van de 10 stappen naar een super-ethisch bedrijf. Nu gaan we naar stap 3:
Er zijn in je organisatie kernwaarden vastgesteld, maar hoe kom je nu tot een onderscheidende identiteit, waarop je je profilering kunt baseren?
En hoe doe je dat integer, zonder window dressing?
De identiteit van jouw organisatie is de kern: wie ben je en waar sta je voor? Heb je eenmaal kernwaarden vastgesteld, dan geven die vorm aan de overige elementen van je identiteit. Je kunt deze elementen achterhalen door bij elk onderdeel de bijbehorende vraag te stellen.
- visie: hoe kijken wij naar ons vakgebied, onze sector?
- missie of 'purpose': waartoe bestaan wij?
- organisatiedoel: wat we willen bereiken?
- bedrijfscultuur: hoe willen we ons tonen en gedragen?
Zzp? Snel klaar!
Ben je éénpitter (zzp) dan heb je het relatief gemakkelijk. Misschien heb je de antwoorden al paraat. Toch is het goed om er dan met anderen over te gaan praten. Al pratende word je gedwongen om tot de kern te komen en je ideeën bondig en begrijpelijk samen te vatten. Je zal niet de eerste zijn die nog vóór de ander iets terugzegt, merkt dat er iets niet klopt in het verhaal, puur door het te vertellen. Maar sta ook open voor kritische vragen, en ga telkens weer na of je kernwaarden nog ten grondslag liggen aan alle onderdelen.
Tip: leg in 10 minuten uit aan een kennis of familielid hoe je kernwaarden zich verhouden tot je visie, je missie, je organisatiedoel en je bedrijfscultuur.
Een eigen voorbeeld
Eén van de kernwaarden van Ethisch Bedrijf is: duidelijkheid. Mijn visie op mijn vak is dat duidelijkheid veel goeds brengt. Als mensen weten hoe het zit, kunnen ze betere beslissingen nemen. Bij mijn missie of 'purpose' hoort dat ik die duidelijkheid ook wil bevorderen bij mijn klanten. Mijn doel is organisaties ethischer te maken, en daarbij werk ik met methoden die de duidelijkheid over de ethische positie van die organisaties bevorderen. Tot slot let ik erop dat ik zelf duidelijk ben en dat mijn website duidelijk is, zoals ook mijn blogs en berichten dat hopelijk zijn. Bij mij zal je niet vaak enorm grappige tussenkopjes aantreffen, eerder structurerende. Ik kan het niet helpen, zo ben ik! En gelukkig zijn er organisaties die juist dat nodig hebben. Pfff…
Dit is één aspect van mijn bedrijfsidentiteit in een notendop. Wil je meer weten over de identiteit van mijn bedrijf, kijk dan hier.
Bedrijf of organisatie
Maak je deel uit van een grotere organisatie, dan zal het onderzoek naar de identiteit wat grootser aangepakt moeten worden. Afhankelijk van het type en de omvang van de organisatie kun je allerlei vormen bedenken, van interviews tot ronde tafels, van kaartspelen tot workshops. Ik denk graag mee over wat in jouw situatie het beste gaat werken.
Tip: Betrek vanaf het begin medewerkers bij het proces. Een identiteit die van bovenaf wordt opgelegd wordt vaak niet 'geleefd' op de werkvloer, en daar prikt de klant zo doorheen. Bovendien krijg je meer invalshoeken, meer draagvlak en meer betrokkenheid.
Kan ik meedenken?
Vraag vrijblijvend een gratis adviesgesprek aan. Gewoon doen!
Ethiek een opgeheven vingertje?
Denk jij bij ethiek aan een opgeheven vingertje? Veel kans. Dat beeld kleeft eraan. Daarom deel ik met jou wat ik geleerd heb tijdens een lezing in een omgeving waar bedrijfsethiek heel normaal wordt gevonden: de Henk van Luijk-lezing.
Om te beginnen: het verschil tussen ethiek en MVO (Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen) is verwaarloosbaar. Daar was ik al van overtuigd, maar ik voelde me gesteund toen ik hoorde dat professor Henk van Luijk, de grondlegger van de bedrijfsethiek in Nederland, ooit zei dat MVO de praktische uitwerking van bedrijfsethiek is. Hij kan het weten.
De waardengedreven organisatie
Nog meer viel er te leren van professor André Nijhof. Zijn lezing ging over de waardengedreven organisatie. Dat is niet een organisatie met heel veel regels. Die is normgedreven: de regels zijn opgelegd en de medewerkers hebben het gevoel dat hun eigen waarden er niet toedoen. Het andere uiterste is de moralistische organisatie, waar men denkt het grote gelijk te hebben en niet open staat voor uitwisseling van waarden: de anderen zijn fout en die moeten veranderen. De waardengedreven organisatie is de gouden middenweg: die gaat uit van gefundeerd vertrouwen in haar medewerkers. Hier zijn enkele vuistregels om tot een waardengedreven organisatie te komen:
- Schep verbinding op basis van een gemeenschappelijke set van waarden.
- Delegeer en geef werknemers de ruimte om te groeien en al hun talenten in te zetten
- Schep transparantie om achteraf verantwoording te vragen over gedrag.
Dit is natuurlijk ernstig vereenvoudigd. Wil je meer lezen, lees dan zijn boek Human Resources in ethisch perspectief.
Waarden centraal bij ethiek en MVO
Bij ethiek en MVO staan waarden centraal. Vandaar dat het vinden van kernwaarden het begin van alles is, de oerknal van de organisatie. De zoektocht naar die kernwaarden onderneem je samen met de medewerkers, en dat kan op allerlei manieren. Daarvoor is bijvoorbeeld het Waardenspel heel handig. Ik gebruik het regelmatig, op verschillende manieren, en het werkt geweldig. De kernwaarden vormen letterlijk de kern van de organisatie-identiteit. Daar beginnen ook ethiek en MVO.
Ook jij bent maar een mens
Van allergie voor ethiek snap ik dus niets. Wie wil er nou slecht doen? Niemand met een geweten wil dat toch? Het is nuttig als je erop wordt gewezen (opbouwend, graag) als je iets niet helemaal goed doet. Dan kun je iets verbeteren. Een verklaring voor die ethiek-allergie is er overigens wel. Die haal ik onder andere uit het proefschrift van Florien Cramwinckel. Zij laat zien dat wat het psychologische effect is van al te veel moraal om je heen: je voelt je tekortschieten. Maar laten we onder ogen zien dat niemand onfeilbaar is. We hebben elkaar dus nodig om onze blinde vlekken te ontdekken.
Praktische tips
Nog een paar tips om deze kennis in praktijk te brengen.
- Neem eens tijd voor ethische zelfreflectie. Ben jij goed bezig? Schep je waarde, niet alleen voor jezelf, maar ook voor anderen? Als werknemer, ondernemer, consument?
- Complimenteer eens iemand over wat hij in jouw ogen moreel goed doet. (Ik vind het zo mooi zoals jij klaarstaat voor je vader! Ik heb zoveel respect voor jouw inzet voor je buurt!)
- Weet jij iets waarin jij en anderen zich nog zouden kunnen verbeteren? Maak het bespreekbaar. (Ik vraag me soms af of ik niet bezig ben met verspilling van kleding – sta jij daar weleens bij stil? Ik vind reizen heerlijk, maar ben best bezorgd over de uitstoot van vliegtuigen – hoe zie jij dat?)
Prettige zomer!
In juni ga ik met vakantie. Niet per fiets, deze keer, maar per vliegtuig. Ik koos het voorbeeld hierboven niet voor niets, want, tja, ik ben ook maar een mens. Ik wens je een prettige, groene, duurzame, ethische zomer.
Heb jij ook zo'n last van inlevingsvermogen?
Ik heb last van inlevingsvermogen. Is dat erg? Ik schrijf dit op 5 mei, Bevrijdingsdag. Gisteren keek ik naar de Nationale Dodenherdenking op tv, en ik was zoals elk jaar zwaar onder de indruk van de grootschaligheid, het bittere einde van velen, en zeker ook de impact op achterblijvers en getuigen.
Zo hoorde ik het verhaal van de zoon die zijn zwakke en nerveuze vader verachtte, na diens dood dagboeken in handen kreeg, en las hoe de vader als arbeider in Duitsland de gaskamers ontdekte, naar Nederland reist om erover te vertellen, en niet werd geloofd. De man was er simpelweg de rest van zijn leven ziek van, kon er niet over praten, en moet geweten hebben hoe zijn zoon op hem neerkeek. De vader had eigenlijk ook geen leven meer. De zoon heeft nu wroeging. De moeder komt alleen in het verhaal voor als degene die zegt: wil jij die dagboeken nog, of zal ik ze verbranden? Meteen denk je aan wat de oorlog met een huwelijk kan doen.
Biologie
Ik kan wakker liggen van dit soort verhalen. Net als van de rampen die vrienden en kennissen zijn overkomen, gedachten aan de laatste uren van mijn eigen vader, herinneringen aan verdrietige films (vooral als die gebaseerd zijn op waar gebeurde verhalen).
Inlevingsvermogen is een biologisch ingebouwde overlevingsstrategie. Inlevingsvermogen hebben we nodig om sociale banden te onderhouden en als groep heb je nou eenmaal meer kans om te overleven. Dat maakt het een sterke eigenschap, die je moeilijk uit kunt zetten.
Meedogenloos
En waarom zou je ook? Dat het nu pijn doet, maakt misschien dat ik zelf niet meedogenloos word als ik ooit in een oorlog of ramp terecht kom. Laat het maar aan schrijvers over om daarover te fantaseren. Onvergetelijk is bijvoorbeeld Stad der blinden van José Saramago, waarin iedereen opeens blind wordt en de meest aardige mensen gruwelijke daden begaan om maar te overleven. Eén persoon weet zijn moraal hoog te houden, wat opeens ongelofelijk lijkt. Ik weet zeker dat jij ook zo’n roman kent, of een film, die je de ogen heeft geopend voor waar wij mensen toe in staat zijn. Bij rampen is inlevingsvermogen een welkome eigenschap.
Alex Hershaft
Ik zal niet snel de holocaust vergelijken met de vee-industrie. Daarvoor ligt zij veel te gevoelig. Mensen willen niet graag met dieren vergeleken worden, en dat snap ik best. Maar als een overlevende van de kampen zelf die vergelijking maakt, in dit geval Alex Hershaft, ben ik daar wel gevoelig voor. Het gaat er ook niet om wat erger is, of even erg. Het gaat erom dat we pijn, verdriet en moord voorkomen, zoveel mogelijk.
Ethiek
In feite hebben we het hier over Ethiek. Ik wil organisaties ethischer maken met mijn nieuwe bedrijf, en daar krijg ik heel wat reacties op. Bedrijven zouden er niet voor open staan, of het arrogant vinden dat ik wel even zal komen vertellen wat ze moeten doen (doe ik trouwens niet), of allergisch zijn voor het woord ethiek. Ik geloof het niet. Mensen in organisatie blijven mensen. Met ethiek. Met inlevingsvermogen.