Dag: 6 juni 2017
Ethiek een opgeheven vingertje?
Denk jij bij ethiek aan een opgeheven vingertje? Veel kans. Dat beeld kleeft eraan. Daarom deel ik met jou wat ik geleerd heb tijdens een lezing in een omgeving waar bedrijfsethiek heel normaal wordt gevonden: de Henk van Luijk-lezing.
Om te beginnen: het verschil tussen ethiek en MVO (Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen) is verwaarloosbaar. Daar was ik al van overtuigd, maar ik voelde me gesteund toen ik hoorde dat professor Henk van Luijk, de grondlegger van de bedrijfsethiek in Nederland, ooit zei dat MVO de praktische uitwerking van bedrijfsethiek is. Hij kan het weten.
De waardengedreven organisatie
Nog meer viel er te leren van professor André Nijhof. Zijn lezing ging over de waardengedreven organisatie. Dat is niet een organisatie met heel veel regels. Die is normgedreven: de regels zijn opgelegd en de medewerkers hebben het gevoel dat hun eigen waarden er niet toedoen. Het andere uiterste is de moralistische organisatie, waar men denkt het grote gelijk te hebben en niet open staat voor uitwisseling van waarden: de anderen zijn fout en die moeten veranderen. De waardengedreven organisatie is de gouden middenweg: die gaat uit van gefundeerd vertrouwen in haar medewerkers. Hier zijn enkele vuistregels om tot een waardengedreven organisatie te komen:
- Schep verbinding op basis van een gemeenschappelijke set van waarden.
- Delegeer en geef werknemers de ruimte om te groeien en al hun talenten in te zetten
- Schep transparantie om achteraf verantwoording te vragen over gedrag.
Dit is natuurlijk ernstig vereenvoudigd. Wil je meer lezen, lees dan zijn boek Human Resources in ethisch perspectief.
Waarden centraal bij ethiek en MVO
Bij ethiek en MVO staan waarden centraal. Vandaar dat het vinden van kernwaarden het begin van alles is, de oerknal van de organisatie. De zoektocht naar die kernwaarden onderneem je samen met de medewerkers, en dat kan op allerlei manieren. Daarvoor is bijvoorbeeld het Waardenspel heel handig. Ik gebruik het regelmatig, op verschillende manieren, en het werkt geweldig. De kernwaarden vormen letterlijk de kern van de organisatie-identiteit. Daar beginnen ook ethiek en MVO.
Ook jij bent maar een mens
Van allergie voor ethiek snap ik dus niets. Wie wil er nou slecht doen? Niemand met een geweten wil dat toch? Het is nuttig als je erop wordt gewezen (opbouwend, graag) als je iets niet helemaal goed doet. Dan kun je iets verbeteren. Een verklaring voor die ethiek-allergie is er overigens wel. Die haal ik onder andere uit het proefschrift van Florien Cramwinckel. Zij laat zien dat wat het psychologische effect is van al te veel moraal om je heen: je voelt je tekortschieten. Maar laten we onder ogen zien dat niemand onfeilbaar is. We hebben elkaar dus nodig om onze blinde vlekken te ontdekken.
Praktische tips
Nog een paar tips om deze kennis in praktijk te brengen.
- Neem eens tijd voor ethische zelfreflectie. Ben jij goed bezig? Schep je waarde, niet alleen voor jezelf, maar ook voor anderen? Als werknemer, ondernemer, consument?
- Complimenteer eens iemand over wat hij in jouw ogen moreel goed doet. (Ik vind het zo mooi zoals jij klaarstaat voor je vader! Ik heb zoveel respect voor jouw inzet voor je buurt!)
- Weet jij iets waarin jij en anderen zich nog zouden kunnen verbeteren? Maak het bespreekbaar. (Ik vraag me soms af of ik niet bezig ben met verspilling van kleding – sta jij daar weleens bij stil? Ik vind reizen heerlijk, maar ben best bezorgd over de uitstoot van vliegtuigen – hoe zie jij dat?)
Prettige zomer!
In juni ga ik met vakantie. Niet per fiets, deze keer, maar per vliegtuig. Ik koos het voorbeeld hierboven niet voor niets, want, tja, ik ben ook maar een mens. Ik wens je een prettige, groene, duurzame, ethische zomer.
